Waterbodemkwaliteit
- Verontreiniging van oppervlaktewater blijft niet beperkt tot de waterkolom zelf. Een aantal stoffen hebben immers de neiging zich te binden aan het zwevend stof. Als dit zwevend stof bezinkt, gaat het samen met de eraan vastgehechte polluenten de waterbodem of sedimentlaag vormen. Verontreiniging van waterbodems is vaak het gevolg van historische vervuiling met zware metalen, pesticiden, PCB’s …
- Bij de laatste monitoringscyclus (2016-2021) bleek 31 % van de waterbodems niet verontreinigd.
- Sinds 2000 is de toestand verbeterd. Het percentage verontreinigde of sterk verontreinigde waterbodems nam duidelijk af terwijl het percentage licht of niet verontreinigde waterbodems toenam.
Doelstellingen
Sinds 9 juli 2010 zijn er decretale milieukwaliteitsnormen voor waterbodems. Het zijn richtwaarden die het milieukwaliteitsniveau bepalen dat zo veel mogelijk moet worden bereikt of gehandhaafd. Ze gelden niet als saneringscriterium, noch als saneringsdoel.
Triggerwaarden zijn de concentraties waaronder geen aanzienlijke effecten op de aanwezige biota worden verwacht. Overschrijding van de triggerwaarde kan aanleiding geven tot verder onderzoek.
Toestand
Van de onderzochte meetplaatsen in de periode 2026 - 2021 was:
- 73% niet verontreinigd of licht verontreinigd;
- 27% verontreinigd of sterk verontreinigd.
Uit de toets aan de normen blijkt dat enkele stoffen in meer dan 40% van de meetplaatsen de normen overschrijden. Daarbij zijn enkele PCB’s, maar ook zink.
Uit de toets aan de triggerwaarden blijkt dat enkele stoffen op ongeveer 10% van de meetplaatsen de triggerwaarden overschreden. Daarbij zijn enkele PAK’s, maar ook vanadium.
Evolutie
Sinds de eerste monitoringscampagne van 2000-2003 is de algemene toestand van de waterbodemkwaliteit in Vlaanderen verbeterd.
- het percentage sterk verontreinigde meetplaatsen is gedaald van 45% naar 6%.
- het percentage niet of licht verontreinigde waterbodems is toegenomen van 20% tot 73%.
De verbetering kan verschillende oorzaken hebben:
- Door bagger- en ruimingswerken kan een deel van de verontreiniging verwijderd zijn. Verder onderzoek heeft wel aangetoond dat de waterbodemkwaliteit niet bij alle saneringen verbetert, omdat de historische verontreiniging soms tot diep in de waterbodem is doorgedrongen. Het is bijgevolg niet steeds zinvol om dieper te ruimen, want daardoor kunnen andere problemen aan de oppervlakte komen. Het is duidelijk dat een degelijk voorafgaand oriënterend waterbodemonderzoek nodig is, vooraleer tot een effectieve sanering van de waterbodem kan worden overgegaan.
- Door de verminderde lozingen van toxische stoffen is de nieuw gevormde waterbodem minder vervuild.
- Door hogere zuurstofconcentraties in en nabij de waterbodem kan nalevering van toxische stoffen vanuit de waterbodem naar de waterkolom optreden.
Hoe pakken we dit aan?
De stroomgebiedbeheerplannen bepalen wat Vlaanderen zal doen om de toestand van het oppervlaktewater en het grondwater te verbeteren. Alle maatregelen en acties om de toestand van de watersystemen te verbeteren of de overstromingsrisico's beter te beheren, zijn samengebracht in het maatregelenprogramma. Voor deze indicator is vooral Groep 8B - Waterbodem van belang , meer bepaald de maatregel ‘8B_D De waterbodemkwaliteit verbeteren door duurzaam saneren van verontreinigde waterbodems’. Gebiedsspecifieke acties komen aan bod in de bekkenspecifieke delen. Een bekend voorbeeld is de sanering van de Winterbeek in het Demerbekken. In dit project wordt 17 kilometer historisch verontreinigde waterbodem geruimd en worden de oevers gesaneerd.
Meer informatie
- Handboek voor de karakterisatie van de bodems van de Vlaamse waterlopen volgens triade
- Risicobeoordeling van verontreinigde waterbodems: naar een Vlaams beoordelingskader
- Waterbodemverkenner
- Sedimentverkenner
- Waterbodem – Triggerwaarden voor verder onderzoek