Pesticidengebruik openbare diensten

Doelstellingen

Sinds 2004 wordt het pesticidegebruik in Vlaanderen afgebouwd met als doel een nulgebruik vanaf 2015. De overheid geeft zelf het goede voorbeeld. De Europese richtlijn 'Duurzaam Gebruik van Pesticiden' van 2009 werd omgezet in de Vlaamse regelgeving. De focus ligt daarbij op uitgelichte doelgroepen, zoals openbare diensten en commerciële activiteiten (met uitzondering van land- en tuinbouwactiviteiten) om ook kwetsbare groepen te beschermen tegen de risico's van pesticideverbruik.

Het verbod richt zich op:

• Terreinen gebruikt voor openbare diensten.
• Kwetsbare zones langs waterlopen en in drinkwaterbeschermingszones.
• Terreinen die toegankelijk zijn voor kwetsbare groepen (kinderen, ouderen... ).
• Voor alle andere terreinen opgenomen in de regelgeving geldt een minimumgebruik.

Toestand

In 2023 werd 1695,08 kg, afgerond 1,7 ton, werkzame stof gerapporteerd:  

• Federale overheid (79 %): het verbruik is voornamelijk toe te schrijven aan infrabel voor onderhoud van spoorinfrastructuur.
• De gemeenten (8 %): verbruik voor plaagbestrijding zoals ratten, eikenprocessierups en kolonievormende wespen of voor onderhoud van sportterreinen.
• Vlaamse overheid (2 %): verbruik door de Vlaamse Milieumaatschappij, Agentschap voor Natuur en Bos, Agentschap Plantentuin Meise, Sport Vlaanderen, Agentschap Wegen en Verkeer, Vervoersmaatschappij De Lijn.
• Provincies (0,32 %)
• Andere (10 %): verbruik door hoofdzakelijk de luchthavens Brussels Airport Company en de luchthaven Oostende-Brugge.

Pesticiden kunnen ingedeeld worden op basis van hun werking, bv. tegen ongewenste planten, ongewenste insecten, … 97 % van pesticiden die nog gebruikt worden op basis van afwijkingen betreffen herbiciden tegen ongewenste plantengroei. De overige 3% bestaat uit insecticide, fungicide, rodenticiden en molluscicide.

Evolutie

De evolutie van het totaal pesticidegebruik in werkzame stof tussen 2010 en 2023 toont een dalende trend:

• De daling was niet gelijkmatig gespreid over de verschillende jaren. Opvallend is de eerste sterke daling van het gebruik in 2013.
• In 2015 bleef de verwachte daling naar aanleiding van de verscherping van de regelgeving uit. De reden hiervoor is dat Infrabel vanaf het werkjaar 2015 (op vraag van de VMM en gekoppeld aan de goedkeuring van het afwijkingsdossier) naast de gegevens van de sproeitrein (hoofdsporen), ook de gegevens van de aannemers (bijsporen) doorgeeft.
• Na een lichte stijging in de gebruikscijfers van 2022 is met de cijfers van 2023 de verdere daling van het totaal vast te stellen.
• Bij het gerapporteerde gebruik is het overgrote deel van de gebruikte pesticiden van het type herbicide (tegen ongewenste kruidengroei) en daarvan is vooral het gebruik van glyfosaat de koploper (zowel in de familie van herbiciden als ten opzichte van het totale pesticidegebruik). 

Hoe pakken we dit aan?

Het NAPAN (Nationaal Actie Plan d'Action National) omvat alle gecoördineerde plannen inzake pesticiden in België. Het NAPAN bevat gezamenlijke acties van de bevoegde federale en gewestelijke administraties en eigen acties van de gewesten.

Voor het Vlaamse gewest wordt het Vlaams Actieplan Duurzaam Pesticidengebruik opgemaakt voor integratie in het NAPAN. Acties gericht op het verder terugdringen van het gebruik op de terreinen van openbare besturen worden daarin opgenomen:

• Sensibilisatie rond en promotie van pesticidevrij beheer bij terreinbeheerders.
• Verdere facilitering van initiatieven met betrekking tot de afbouw van gebruik van bestrijdingsmiddelen vanuit Vlaanderen.
• Doorlichting van het gebruik van bestrijdingsmiddelen op sport- en recreatieterreinen.

De huidige NAPAN planperiode loopt van 2023-2027. Het Vlaams Actieplan Duurzaam Pesticidegebruik voor die planperiode wacht nog op de laatste goedkeuring door de Vlaamse Regering.

Meer info

• De website Zonder is gezonder geeft tips om het gebruik van pesticiden te voorkomen op groenzones en verhardingen.
• Bekijk het verbruik per gemeente (excel).