Uitstoot van luchtverontreinigende stoffen door transport
- De uitstoot van de sector transport is de som van de uitstoot door wegverkeer, scheepvaart, luchtvaart, spoorverkeer en mobiele machines.
- De sector transport was in 2022 de belangrijkste bron van NOx (NO2) in Vlaanderen.
- Wegverkeer heeft het grootste aandeel in de uitstoot door transport, vooral door personenwagens.
- De dalende trendlijn van de NOx-emissies door het wegverkeer vanaf 2005 zet zich verder door tot 2022 (met een sterkere daling in 2020, een uitzonderlijk jaar door de covidpandemie).
- Het aandeel niet-uitlaatemissies van PM2,5 bij het wegverkeer neemt jaar na jaar toe en maakt ondertussen bijna 3/4 van de PM2,5 uitstoot van wegverkeer uit
De uitstoot door het wegverkeer wordt niet langer alleen berekend op basis van de afgelegde voertuigkilometers en het ingeschreven voertuigenbestand in Vlaanderen, maar wordt ook afgestemd met de verkochte hoeveelheden brandstoffen voor wegverkeer in Vlaanderen.
Doelstellingen
Momenteel bestaan er geen Europese of Vlaamse drempels voor de totale uitstoot van luchtverontreinigende stoffen door transport. Voor een aantal stoffen, waaronder NOx, PM2,5 en SO2, werden wel regels opgesteld voor de volledige Vlaamse uitstoot. Er bestaan ook Europese drempels voor de uitstoot van elk voertuig afzonderlijk: de Euronormen. Er werden ook doelstellingen bepaald rond de samenstelling wagenpark, de modale verdeling van transport en het aantal voertuigkilometers over de weg.
Toestand in 2022
Het aandeel van transport in de totale Vlaamse uitstoot varieerde sterk tussen luchtverontreinigende stoffen:
- NOx (NO2): 56 %.
- Elementair koolstof: 47 %.
- Andere luchtverontreinigende stoffen: maximaal 20 %.
- Transport is een belangrijke bron van emissies van zware metalen.
Wegverkeer had meestal het grootste aandeel in de uitstoot door transport:
- Het aandeel van het wegverkeer was het grootst voor NOx (NO2) (50 %), PM2,5 (61 %) en CO (71 %).
- Het belang van de binnenlandse luchtvaart en de dieseltreinen was beperkt.
- SO2 was een uitzondering, aangezien de scheepvaart en luchtvaart de belangrijkste bronnen waren.
Bij het wegverkeer waren personenwagens de belangrijkste bron voor de meeste stoffen:
- NOx (NO2) was vooral (meer dan 91 %) afkomstig van dieselvoertuigen.
- Voor CO was de uitstoot door benzinewagens veel hoger dan die door dieselwagens.
- Dieselwagens waren ook overheersend in de uitstoot van PM2,5.
Een belangrijk deel van de uitstoot door transport waren niet-uitlaatemissies:
- 80 % van de PM2,5-uitstoot door wegverkeer werd veroorzaakt door slijtage van wegdek, banden en remmen.
- 20 % van de PM2,5-uitstoot door wegverkeer ontstond door verbranding van brandstoffen: de uitlaatemissies.
- Ook het spoorverkeer veroorzaakte niet-uitlaatemissies door slijtage van rails en bovenleidingen.
Evolutie
De uitstoot van de meeste luchtverontreinigende stoffen daalde in de periode 2005-2020. De covid-pandemie liet zich vooral voelen in de transportsectoren luchtvaart en wegverkeer. In 2021 stijgt de uitstoot ten opzichte van 2020, maar blijft wel onder het niveau van 2019 voor de meeste stoffen:
- SO2 nam sterk af tussen 2005 en 2022 (daling van 90 %) door opeenvolgende EU-richtlijnen die sinds 2002 het zwavelgehalte van brandstoffen beperken. De SO2 uitstoot steeg wel in 2022 ten opzichte van 2021, en zit bijna terug op niveau van 2019. De stijging van de SO2-emissies is vooral te wijten aan de uitstoot van de luchtvaart.
- De uitstoot van elementair koolstof daalde in de periode 2005-2022 met 80 % door de toepassing van roetfilters.
- De uitstoot van PM2,5 daalde onder andere door de afname van de uitlaatemissies bij het wegverkeer.
- De uitstoot van NOx door het wegverkeer bedroeg in 2022 nog 30 % van de uitstoot in 2005. Dit komt grotendeels door het gebruik van driewegkatalysatoren in benzinewagens en de toepassing van uitlaatgasrecirculatie en selectieve katalytische reductie bij vrachtwagens. Bij personenwagens op diesel is de uitstoot van NOx nog steeds erg hoog.
Hoe pakken we dit aan?
Het Vlaams Luchtbeleidsplan 2030 bevat maatregelen voor een betere luchtkwaliteit in Vlaanderen, waaronder het relevant mobiliteitsbeleid. Voor de sector verkeer gaat de meeste aandacht naar het wegverkeer, dat verantwoordelijk is voor het grootste deel van de uitstoot. Het plan focust op een modale verschuiving, minder kilometers over de weg en een vergroening van de vloot (zie indicatoren samenstelling wagenpark en activiteiten wegverkeer). Een bespreking van de voortgang van de maatregelen staat in het voortgangsrapport over het luchtbeleidsplan 2030.
Meer informatie
- Op zoek naar de uitstoot voor een specifieke sector of activiteit? Stel zelf een grafiek samen.
- Hoe wordt emissiefraude door wegvoertuigen aangepakt?
- Hoe wordt de uitstoot berekend?