Zit de uitvoering van het Vlaams Luchtbeleidsplan op schema?
Globaal kunnen we stellen dat de concentraties van zowel gasvormige als deeltjesvormige polluenten jaar na jaar daalde. In 2022 merkten we door de heropleving van de economie een stagnering of lichte stijging ten opzichte van 2021 voor het grootste deel van de gemeten stoffen.
NO2 grenswaarde nipt overschreden
Op alle meetplaatsen met automatische monitoren worden sinds 2018 geen overschrijdingen van de NO2-jaargrenswaarde meer gemeten. Er werden in 2020 en 2021 ook geen overschrijdingen meer gemeten van de NO2-jaargrenswaarde met indicatieve metingen met passieve samplers. In 2022 werd er opnieuw een lichte overschrijding van de NO2-jaargemiddelde grenswaarde vastgesteld met een passieve sampler aan een drukke gewestweg in Houthalen-Helchteren. Globaal zien we dat de NO2 jaargemiddelde concentratie stagneert, en dat het gemodelleerde aantal inwoners dat werd blootgesteld aan een overschrijding van de NO2 jaargemiddelde grenswaarde in 2022 verder reduceerde tot 0,013%.
Polluenten gelinkt aan houtverbranding nemen toe
Wat betreft de polluenten die sterk gelinkt zijn aan houtverbranding (PAK’s, organische massa in fijn stof en bepaalde roetfracties) zagen we in 2022 een stijging. Vooral bij de PAK’s was de toename het sterkst waarbij benzo(a)pyreen gemiddeld toenam met meer dan 50% t.o.v. 2019. Wat betreft black carbon en PM10 zien we dat de concentraties door houtverbranding in 2022 hoger zijn dan in 2021. Ook bij PM2.5 zagen we dat het aandeel organische massa toenam in 2022. Deze toenames bevestigen de toegenomen luchtvervuiling door houtverbranding als gevolg van de energiecrisis.
Realisatie van de middellange termijn (2030) doelstellingen
Wat betreft de middellangetermijndoelstellingen, zitten we op schema om de Europese emissiedoelstellingen voor 2030 te bereiken. De emissies van 2021 liggen onder de NEC-emissieplafonds voor 2030, al is de marge hier klein (behalve voor SO2).
We sterven ernaar om in 2030 het aantal mensen dat woont op een locatie waar de jaargemiddelde NO2-concentratie hoger is dan de WGO-advieswaarde in elke gemeente te halveren ten opzichte van 2016. De WGO-advieswaarden werd in 2021 bijgesteld naar 10 µg/m³. In 2022 voldeden 58 gemeenten (19,3 %) aan deze doelstelling. Wat betreft PM2.5 streven we ernaar om in 2030 het aantal vroegtijdige sterfgevallen door langdurige blootstelling aan PM2.5 te halveren ten opzichte van 2005. Deze doelstelling ligt binnen bereik mits uitvoering van de maatregelen uit het luchtbeleidsplan. Het is aangewezen om de evolutie goed te blijven opvolgen.
Wat betreft de impact op vegetatie en ecosystemen is het doel om tegen 2030 de oppervlakte van ecosystemen waar de draagkracht voor vermesting of verzuring wordt overschreden met een derde terug te dringen ten opzichte van 2005. Voor vermesting diende dit aandeel van 92 % in 2005 naar 61 % in 2030 af te nemen. De laatste jaren bleef dit aandeel relatief stabiel, met 80 % in 2021. Voor verzuring diende dit aandeel van 74 % in 2005 naar 49 % in 2030 te reduceren. Dit aandeel is met meer dan een derde gedaald tot 19% in 2021.
Uitvoering maatregelen transport, houtverbranding, industrie en landbouw uitgelicht
De meeste maatregelen voor de transportsector zitten op schema (54%). Een aantal maatregelen vertonen een kleine afwijking of moeten worden bijgestuurd (26%). In 2022 nam het aantal voertuigkilometers opnieuw toe na een forse daling van het aantal voertuigkilometers in 2020 en in mindere mate in 2021. De maatregelen die ervoor zorgen dat er minder diesels rondrijden, zoals de lage emissiezones en de verkeersbelastingen, hebben duidelijk effect. In 2022 is het aandeel diesels in de nieuwverkoop 17%. Zero-emissiewagens vinden stilaan hun weg. Van de nieuw verkochte wagens is 12% een zero-emissiewagen waarvan het grootste aandeel bedrijfswagens zijn. Toch rijdt er nog een groot aantal diesel- en benzinewagens rond op onze wegen. Een deel hiervan heeft zeer hoge emissies. Een proefproject met remote sensing in 2019 toonde het potentieel aan van die techniek ter ondersteuning van de aanpak van verhoogde voertuigemissies en bevestigde de hoge praktijkemissies van dieselvoertuigen, waaronder ook recent aangekochte voertuigen. Dat leidde tot een conceptnota die in 2021 door de Vlaamse Regering werd goedgekeurd om op korte termijn de NOX- en roetuitstoot terug te dringen. In juli 2022 startte de controle op de aanwezigheid van een werkende roetfilter tijdens de voertuigkeuring bij dieselwagens.
Binnen de transportsector is ook scheepvaart een belangrijke NOx bron, waar zeevaart het meest toe bijdraagt. Emissies van de zeevaartsector kunnen door het gebruik van schonere motoren en het stimuleren van alternatieve brandstoffen en walstroom worden gereduceerd. In 2021 werd een belangrijke stap genomen door de Europese Commissie die legislatieve voorstellen onder Fit For 55 (AFIR en FuelEUMar) hebben gelanceerd. Die zullen lidstaten verplichten om walstroominfrastructuur te voorzien voor de grootste container- en cruiseschepen en zullen schepen verplichten om van de walstroominfrastructuur gebruik te maken. In 2023 werd over deze verordeningen een politiek akkoord gevonden tussen de Europese Raad en de Europese Commissie.
Wat betreft de maatregelen rond houtverbranding, werd tot nu toe voornamelijk ingezet op het sensibiliseren en communiceren van de beschikbare resultaten van de Green Deal en de negatieve gevolgen van houtstook. De Green Deal ‘huishoudelijke houtverwarming’ leverde diverse publicaties op, zoals een code van goede praktijk voor huishoudelijke houtverwarming, een leidraad voor het voorkomen en beperken van hinder en rook afkomstig van huishoudelijke houtverwarmingstoestellen, een BBT-studie (Best Beschikbare Technieken) voor huishoudelijke houtverwarming en een leidraad met stappenplan voor een betere aanpak van hinderklachten van houtkachels. Eind 2022 werd gestart met nieuwe communicatie en sensibilisering over de beschikbare output van de Green Deal, alsook de negatieve gevolgen van houtstook, en werd de campagne ‘Hout het gezond’ gelanceerd.
Het emissiereductiebeleid voor de industrie werd op basis van kosteneffectiviteitscriteria gerealiseerd. Dit gebeurde via de vergunningverlening. Vooral in de sectoren met de grootste emissiebronnen (chemie, raffinaderijen, elektriciteitsproductie, ijzer- en staalproductie…) werden de voorbije jaren bijkomende voorwaarden opgenomen in de vergunningen wat geleid heeft tot een daling van de NOX-emissies door industrie.
De grootste bijdrage van de NH3 emissies is afkomstig van de landbouwsector. De daling in NH3 emissies is sinds 2008 zo goed als gestopt. De maatregelen inzake ammoniak-emissiearme stalsystemen en het emissiearm aanwenden van mest zorgen weliswaar voor een reductie, maar deze worden tenietgedaan door de toename van de veestapel. Als gevolg hiervan doet er zich momenteel nog niet de nodige daling voor in vermestende depositie op onze natuur in Vlaanderen.
Bekijk de infografieken en laatste updates »
