Nieuwe kansen voor kwabaal in Demerbekken
Kwabaallarfjes uitgezet
In 2005 startte een herintroductieprogramma, waarbij het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) en het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) kwabalen uitzette op kansrijke locaties in de hoop dat daar zichzelf in standhoudende populaties vormen. In februari 2023 werden in de Kloosterbeemden in Scherpenheuvel-Zichem en het Webbekoms Broek in Diest larfjes van de kwabaal uitgezet. Deze gebieden werden niet toevallig gekozen. In de Kloosterbeemden werkte de VMM samen met projectpartners voor LIFE Narmena aan een kosteneffectieve natuurgebaseerde bodemsanering waarbij hogere waterpeilen werden ingesteld. Het LIFE-project Delta en de Blue Deal maakten de verdroging in het Webbekoms Broek ongedaan. Door deze inrichtingswerken werden beide gebieden geschikt voor een herintroductie van de kwabaal.
Meer dan 12 km stroomopwaarts
De jonge kwabaaltjes groeiden ondertussen uit tot flinke vissen van 35 tot 40 cm. Bij visbestandopnames vond het INBO op de Demer en Herk al enkele exemplaren terug. Verrassend genoeg werden eind augustus ook 4 kwabalen opgevist uit de Zwarte Beek in Beringen. Daar realiseerde de VMM in 2017 een hermeanderingsproject. Op vraag van de VMM voert het INBO een evaluatieonderzoek uit om te zien hoe onder andere het visbestand zich sindsdien ontwikkelt. De kwabalen voelen zich duidelijk thuis in de opnieuw meanderende Zwarte Beek.
Op de Winterbeek in Deurne (Diest) was er een eerder toevallige waarneming. Hier zat een kwabaal als bijvangst in een fuik waarmee het burgerwetenschapsproject Craywatch de verspreiding van uitheemse rivierkreeften in kaart brengt. Tot enkele jaren geleden was de Winterbeek nog een sterk verontreinigde waterloop, maar door een pas afgerond grootschalig waterbodemsaneringsproject kan de waterloop weer heropleven. Het is ook frappant dat de kwabalen in de Zwarte Beek en Winterbeek meer dan 12 km stroomopwaarts zwommen vanaf hun uitzetlocaties, wat alleen maar kan omdat er geen vismigratieknelpunten meer zijn.
Uitgestorven
De kwabaal is een vrij grote vis (tot 60 cm) en de enige vertegenwoordiger van de kabeljauwfamilie die in zoet water voorkomt. Deze soort stelt specifieke eisen aan haar leefomgeving: volwassen dieren zwemmen in helder, stromend water met voldoende schuilplaatsen zoals holle oevers. Bij lage temperaturen (< 6°C) in de winter en het vroege voorjaar zoeken ze overstromingsvlaktes op om zich voort te planten. Door waterverontreiniging, het rechttrekken van waterlopen, vismigratieknelpunten en het verdwijnen van natuurlijke overstromingsgebieden stierf de kwabaal rond 1965 uit in Vlaanderen.
Een gevoelige soort als de kwabaal kan als een graadmeter gezien worden voor het goed functioneren van ons watersysteem. Investeringen in ecologisch beekherstel, een natuurlijke waterhuishouding en een verbetering van de waterkwaliteit werpen duidelijk hun vruchten af en zijn cruciaal voor een succesvol herstel van deze bijzondere vissoort.
