VMM adviseert mee voor Weerbaar Waterland
De impact van de klimaatverandering vertaalt zich in langere en intensere perioden van neerslag en droogte en in een zeespiegelstijging. De waterbom van juli 2021, met verschrikkelijke gevolgen, onnodige slachtoffers en schade, was een waterramp die ons raakte, letterlijk en figuurlijk en meteen ook een alarmbel voor de hoogwaterbeveiliging in Vlaanderen. Het legde onze sterktes en zwaktes bloot, en drukte ons met de neus op de feiten: nu is het tijd om te handelen. De Vlaamse Regering stelde daarom op 22 oktober 2021 een multidisciplinair expertenpanel aan, waar de VMM deel van uitmaakt, onder leiding van voorzitter Henk Ovink, om advies uit te brengen voor het toekomstig beleid in Vlaanderen.
Waterzekerheid = Waterveiligheid + Waterbeschikbaarheid
Met ‘Weerbaar Waterland’ formuleren we, samen met de andere experten, een aangepaste strategie voor de waterzekerheid in Vlaanderen. Het gewenste niveau van waterveiligheid kan in Vlaanderen alleen bereikt worden als de natuurlijke werking van het watersysteem in elk bovenstrooms landschap en in elke vallei heropgebouwd wordt. Als water niet de ruimte krijgt die het nodig heeft, dan maakt het die ruimte zelf zoals vorige zomer is gebleken. Die ruimte voor water moet overal in Vlaanderen aanwezig te zijn, niet alleen in de valleien. Om dat te bereiken schuiven we vier waterwerven naar voor: getijdenrivieren, waterlopen, sponslandschappen en steden en dorpen. Zo wordt niet alleen de schade bij uitzonderlijke regenval beperkt (waterveiligheid), maar zetten we ook in op het aanvullen van de watervoorraden om periodes van droogte te overbruggen (waterbeschikbaarheid).
Vlaanderen neemt de regie in handen
In het advies Weerbaar Waterland formuleren we een strategie voor waterzekerheid in Vlaanderen: tien samenhangende acties en een plan van aanpak om die strategie in uitvoering te brengen. Meteen ook een oproep aan de overheid en samenleving om aan de slag te gaan. We vertrekken hierbij van bestaande succesvolle en veelbelovende initiatieven in Vlaanderen. Tegelijkertijd stippen we aan dat het verhogen van de waterveiligheid en -beschikbaarheid in het licht van de klimaatevolutie vandaag te traag gaat. De realisatie moet versneld worden, anders haalt de klimaatverandering ons in met alle gevolgen van dien.
We hadden als expertenpanel ook de opdracht om het gewenste niveau van waterveiligheid te definiëren. We vinden dat het bepalen van dat niveau om een integrale benadering van het watersysteem vraagt en een maatschappelijk debat nodig is. We stellen eerst en vooral voor om taakstellende doelen op vlak van waterzekerheid (waterveiligheid én waterbeschikbaarheid) te definiëren die vervolgens vertaald kunnen worden naar concrete lokale actieprogramma’s. We adviseren om fors in te zetten op een Vlaamse regie, in nauwe samenspraak en samenwerking met lokale en regionale partners. Daarvoor schuiven we een gemandateerde Vlaamse Watercommissaris naar voor, die het belang van water voorop zet, over belangen en partners heen. De regierol voert de waterzekerheidsdoelen uit en is best gekoppeld aan een meerjarig Vlaams Waterzekerheidsfonds, kennisborging en een innovatieprogramma. We stellen ook voor om Bekkenhuizen op te richten die de uitvoering op het terrein door lokale coalities coördineren en versterken.
We roepen op om in te grijpen in normen, regels en beleid zodat we de maximale doorwerking kunnen verzekeren van de principes van vasthouden, infiltreren, bufferen en vertraagd afvoeren in ruimtelijke ontwikkeling. Wat tijd kost, moet gepaard gaan met pilootprojecten, coalities en innovatieve praktijken.
Water kent geen grenzen
Met dit advies benadrukken we het belang van internationale samenwerking en roepen we op om de Vlaamse aanpak op de Europese en wereldagenda te zetten. Om in te zetten op een versterkte Europese samenwerking voor de waterzekerheid en waterveiligheid van onze rivieren en beken, steden en infrastructuur, kusten en estuaria. Daarvoor kunnen de EU Adaptatieagenda, de Green Deal, de klimaataanpak en de internationale samenwerkingen in Schelde en Maas gebruikt worden.
We willen ook inzetten op een verhoogde paraatheid van mensen en infrastructuur. Vlaanderen moet werk maken van een cultuur van omgaan met water. Burgers en bedrijven moeten hun steentje willen bijdragen en het als hun plicht zien om water maximaal vast te houden.
Ons advies is geen slot, maar een nieuw begin. De start van een herijkte systemische aanpak voor waterveiligheid en waterzekerheid in Vlaanderen. Zo maken we van Vlaanderen een Weerbaar Waterland.
