Zware metalen (As, Cd, Pb en Ni) in de omgevingslucht
- De concentratie aan de zware metalen arseen (As), cadmium (Cd), lood (Pb) en nikkel (Ni)
werd gemeten in fijn stof (PM10-fractie) - Er zijn verhoogde concentraties rond industriële sites in Hoboken, Beerse en Genk, maar deze concentraties vertonen wel een dalende trend doorheen de tijd
- De Europese streefwaarde voor arseen werd in 2023 niet gehaald op 2 meetplaatsen in Hoboken. De grenswaarde voor lood en de streefwaarden voor cadmium en nikkel werden wel gehaald in Hoboken.
- Op de andere meetplaatsen lagen de jaargemiddelden over het algemeen ruim onder de Europese normen, enkel op 1 meetplaats in Beerse evenaarde het jaargemiddelde van arseen de Europese streefwaarde.
Gezondheidseffecten
Zware metalen verspreiden zich via stofdeeltjes in de lucht en komen via de ademhaling in het lichaam. Kleine hoeveelheden aan zware metalen geven geen onmiddellijke gezondheidsproblemen na inname, maar kunnen bij langdurige blootstelling de gezondheid schaden:
- Arseen: long- en huidtumoren bij chronische vergiftiging; dikwijls fataal bij acute inname.
- Cadmium: acute longaantasting bij inademing (o.a. longkanker), schade aan nieren en skelet, fataal bij chronische inname, verminderde vruchtbaarheid.
- Lood: schade aan maag en ingewanden, bloedarmoede, aantasting zenuwstelsel, groei- en leerstoornissen, verminderde vruchtbaarheid.
- Nikkel: allergie en irritaties bij huidcontact, kanker bij inname, astma bij inademing.
Doelstellingen
Onderstaande tabel toont een overzicht van de grens-, streef- en advieswaarden voor zware metalen (in ng/m³):
| Arseen | Cadmium | Lood | Nikkel | |
|---|---|---|---|---|
| EU-grenswaarde | 500 | |||
| EU-streefwaarde | 6 | 5 | 20 | |
| WGO-advieswaarde | 5 | 500 |
Toestand in 2023
In de regio Hoboken was er in 2023 een overschrijding van de Europese streefwaarde voor arseen op twee van de drie meetplaatsen.
Op de twee meetplaatsen die vlak naast Umicore liggen, bleven de jaargemiddelden in 2023 vergelijkbaar met 2022.
Op de andere locaties en voor de andere zware metalen werden de doelstellingen wel gehaald.
Verhoogde concentraties werden gemeten rond industriële sites:
- Hoboken en Beerse: verhoogde concentraties van arseen, cadmium en lood
- Genk: verhoogde concentraties van nikkel
Naast de metingen wordt er door VITO een modellering uitgevoerd. Op basis hiervan berekent de VMM hoeveel inwoners er wonen in de overschrijdingszone per polluent. Dit is de zone waar het jaargemiddelde hoger is dan de Europese grens- of streefwaarde.
| Polluent | Norm in ng/m³ | Oppervlakte overschrijding | % bevolking in overschrijdingszone | |
|---|---|---|---|---|
| Hoboken | Arseen | 6 ng/m³ | 1,32 km² | 1,2 % |
| Beerse | Arseen | 6 ng/m³ | 0,03 km² | geen |
| Cadmium | 5 ng/m³ | 0,01 km² | < 0,1 % | |
| Genk | Nikkel | 20 ng/m³ | 0,04 km² | geen |
Evolutie
In het algemeen is er sinds 2000 een dalende trend op de meetplaatsen met de hoogste concentraties:
- Sinds 2018 is er opnieuw een licht stijgende trend voor de jaargemiddelden van lood en arseen.
- Sterk dalende trend voor cadmium tot en met 2018, vanaf dan wordt de Europese streefwaarde gehaald en blijft het jaargemiddelde stabiel.
- Voor cadmium bleven de jaargemiddelde vergelijkbaar vanaf 2012. De laatste 3 jaar was er voor cadmium een daling van de jaargemiddelden.
- Voor arseen en lood daalden de jaargemiddelden in 2021, nadien blijven de jaargemiddelden stabiel.
- Globaal gezien dalende trend voor nikkel, sinds 2018 wordt de Europese streefwaarde gehaald en blijven de jaargemiddelden stabiel.
Andere meetplaatsen:
- Lage, stabiele jaargemiddelden voor arseen en cadmium over de tijd
- Lage jaargemiddelden en licht dalende trend voor lood en nikkel over de volledige tijdsperiode
Hoe pakken we dit aan?
Het Vlaams Luchtbeleidsplan 2030 bevat maatregelen voor de verbetering van de luchtkwaliteit in Vlaanderen. Algemene maatregelen om de uitstoot, concentratie en depositie van zware metalen te verlagen komen niet aan bod, omdat een verhoogde uitstoot en blootstelling zich voordoet in specifieke zones. Voor de specifieke zones werden er met de betrokken bedrijven actieplannen opgesteld o.a. voor Hoboken (lood, arseen en cadmium).
Meer informatie