PFAS in zwevend stof en gasfase in Vlaanderen

Gezondheidseffecten

Opname van PFAS gebeurt vooral via voeding, drinkwater en stofingestie. Het belang van opname via de lucht wordt momenteel onderzocht. Eens opgenomen in het lichaam kan PFAS zich accumuleren en op lange termijn:

• De immuniteit, hormoonbalans en/of leverfunctie verstoren.
• Het risico op kanker, obesitas en/of schildklieraandoeningen verhogen; en/of
• Zorgen voor vruchtbaarheidsproblemen en problemen bij de ontwikkeling van het ongeboren kind

Doelstelling

Voor de evaluatie van PFAS in lucht bestaat momenteel geen wettelijk toetsingskader. Ook het gezondheidskundig toetsingskader ontbreekt. Er bestaat wel een tijdelijke toetsingswaarde voor de som van 4 PFAS-verbindingen in de inhaleerbare fractie in lucht (nl. PFAS in zwevend stof en gasfase). Deze waarde is gebaseerd op de Toelaatbare Wekelijkse Innamedosis die de EFSA definieerde (2020). De ondergrens van dit toetsingskader geldt voor chronische blootstelling bij volwassenen ter hoogte van bewoning. De VMM toetst deze waarde af aan een jaargemiddelde concentratie.

* Voor de som van 4 PFAS-verbindingen: PFOS, PFOA, PFNA en PFHxS

Toestand

In 2023 werd PFAS in zwevend stof (en gasfase) gemeten op 17 locaties. In 2022 werd PFAS ook gemeten aan de kust (2), nabij een stortplaats (2) en op een stedelijke achtergrond (1). 

Algemeen:

• Concentraties nabij hotspots, alsook aan de kust, zijn duidelijk verhoogd t.o.v. de landelijke (Dessel) en stedelijke (Borgerhout) achtergronden.
• De meest voorkomende PFAS in omgevingslucht waren doorgaans PFPrA (indicatief), PFOS, PFBA en PFOA.

Locaties nabij hotspots:

• In 2023 overschreed het jaargemiddelde het tijdelijk toetsingskader op verschillende locaties in Zwijndrecht., één locatie (Neerstraat, ZD08) bevond zich in een woonzone.
• De locaties nabij 3M Zwijndrecht blijven de sterkst vervuilde in Vlaanderen.

Locaties op achtergrond:

• Het jaargemiddelde overschreed op geen enkele locatie het tijdelijk toetsingskader.
• De hoogste concentraties werden doorgaans gemeten aan de kust. Zeeschuim en aerosolen worden hier als voornaamste bron gezien.
• De laagste concentraties werden doorgaans gemeten in Dessel (landelijk gebied).

Evolutie

Over het algemeen stellen we vast dat:

• Concentraties sterk blijven variëren in tijd, ruimte, samenstelling en naargelang de weersomstandigheden (bv. wind en regen).

Hoe pakken we het aan?

De Vlaamse Milieumaatschappij volgt het PFAS-actieplan op en zet zich dus in op o.a. het identificeren en aanpakken van verontreinigingsbronnen, het evalueren van het blootstellingsrisico aan PFAS voor de mens, en kennisdeling rond PFAS in lucht.

Om de leemte in kennis inzake PFAS in lucht te verhelpen, zet de VMM in op metingen van de concentraties. Deze metingen kunnen worden gebruikt om de impact van regionaal gecombineerde bronnen, industriële en niet-industriële bronnen, diffuse bronnen en emissies door herverdamping, processen van transport en verspreiding, ... meer inzichtelijk te maken. Bijkomend kan het bestaan van onbekende bronnen worden vastgesteld.

De VMM zet ook in op:

• Optimalisatie en validatie van de bemonsteringsmethoden voor lucht en depositiemonitoring.
• Evaluatie van bemonsteringsmethoden voor lucht- en depositiemonitoring die zullen toelaten tijdreeksen op te maken van de concentratieniveaus.
• Monitoring en evaluatie van PFAS in lucht op zowel achtergrond als hotspots.
• Ontwikkelen van toetsingskaders voor PFAS in omgevingslucht.

Meer info

• Waar liggen de meetplaatsen voor PFAS en wat zijn de resultaten (excel)?
• Onderzoek naar PFAS in omgevingslucht in Vlaanderen
• Opvolging van PFAS-metingen in de omgevingslucht in Zwijndrecht en omgeving
• Geografisch overzicht van PFAS verontreiniging in Vlaanderen
• Meer informatie over de aanpak van PFAS in Vlaanderen