Concentratie vluchtige organische stoffen (VOS) in de omgevingslucht
- Vluchtige organische stoffen (VOS) is een verzamelnaam voor een groep van gasvormige stoffen die vooral uit koolstof- en waterstofatomen bestaan.
- Sommige VOS (bv. benzeen) zijn kankerverwekkend, andere bedreigen dan weer de ozonlaag.
- De grens- en advieswaarden van alle gemeten VOS zijn in 2023 op alle meetplaatsen gehaald.
- De hoogste benzeenconcentraties werden in 2023 gemeten in de Antwerpse haven (nabij petrochemische bedrijven) en in Zelzate (woonzone).
- De benzeenconcentraties daalden t.o.v. 2005 en bleven constant t.o.v. 2022.
- Van alle VOS gemeten met samplers in woongebieden namen we in 2023 de hoogste jaargemiddelden waar voor formaldehyde, acetaldehyde en aceton+acroleïne.
- De automatische monitoren meten vijf componenten en staan nabij industriële bronnen. Op de meeste locaties levert tolueen de grootste bijdrage.
Gezondheidseffecten
VOS komen in ons lichaam door ze in te ademen. In eerste instantie veroorzaken ze geurhinder, maar de ene is al problematischer voor de gezondheid dan de andere:
- Het kan tijdelijke klachten veroorzaken zoals hoofdpijn, vermoeidheid, en irritatie van de neus, keel en ogen.
- Langdurige blootstelling aan VOS zoals benzeen, formaldehyde en vinylchloride verhoogt het risico op kanker.
- Formaldehyde en andere VOS kunnen op lange termijn ook effecten op de luchtwegen (bvb. astma) veroorzaken.
- VOS draagt bij tot de vorming van ozon en secundair fijn stof, wat schadelijk is voor de gezondheid, gewassen en materialen.
Doelstellingen
| Naam | Polluent | Doelstelling | Meetplaatsen die doelstelling halen in 2023 |
|---|---|---|---|
| EU-jaargrenswaarde | Benzeen | 5 μg/m³ (o.b.v. uur- en dagwaarden) |  11/11 |
| VLAREM II-jaargrenswaarde | Benzeen | 50 μg/m³ als P98 (o.b.v. dagwaarden) | 4/4 |
| WGO-advieswaarde | Tolueen | 260 μg/m³ per week 1000 μg/m³ per half uur |
4/4 4/4 |
| Tetrachlooretheen | 250 μg/m³ per jaar | 7/7 |
Toestand in 2023
Alle grens- en advieswaarden zijn op alle meetplaatsen gehaald in 2023.
Benzeen:
De VMM mat het hoogste jaargemiddelde voor benzeen (2,11 µg/m³) op de Polderdijkweg in de Antwerpse haven. De P98-waarde bedroeg er 7,99 µg/m³.
- Deze meetplaats ligt in industriegebied en is dus minder representatief voor de menselijke gezondheid.
- De luchtkwaliteit op deze meetplaats wordt sterk beïnvloed door de petrochemische industrie.
Ook het tweede hoogste jaargemiddelde (1,17 µg/m³) troffen we aan in de Antwerpse haven, op de Scheurweg. De P98-waarde bedroeg er 6,09 µg/m³.
Het derde hoogste jaargemiddelde (1,14 µg/m³) werd gemeten in Zelzate. De P98-waarde bedroeg er 8,05 µg/m³.
- Deze meetplaats ligt in een woongebied.
- De nabijgelegen teerraffinaderij Rain Carbon heeft een invloed op de gemeten concentraties
Tolueen:
De VMM registreerde:
- De hoogste halfuurwaarde voor tolueen (182 µg/m³) op de Scheurweg in de Antwerpse haven. In Antwerpen-Luchtbal namen we de hoogste halfuurwaarde (107 µg/m³) nabij bewoning waar. Deze locatie wordt sterk beïnvloed door de Antwerpse haven.
- Het hoogste weekgemiddelde voor tolueen (17,2 µg/m³) in het industriegebied van Genk. In de woonzones troffen we het hoogste weekgemiddelde (2,20 µg/m³) aan in Antwerpen-Luchtbal.
Tetrachlooretheen:
- Het hoogste jaargemiddelde voor tetrachlooretheen bedroeg 0,12 µg/m³ en namen we waar op de Antwerpse locatie Borgerhout (woongebied).
Evolutie
De benzeenconcentraties daalden sinds 2005:
- De meetplaatsen en meetmethoden wijzigden over de jaren.
- Tot 2016 maten we met automatische monitoren.
- Vanaf 2017 berekenen we het jaargemiddelde met samplermetingen op landelijke, stedelijke en voorstedelijke meetplaatsen.
- T.o.v. 2022 bleven de benzeenconcentraties constant.
Hoe pakken we dit aan?
Voor VOS is er vooral reductiepotentieel bij de industrie, meer bepaald bij enkele specifieke industriële processen en bij op- en overslagactiviteiten van vluchtige (petro)chemische producten en bij specifieke huishoudelijke producten.
Een volledig overzicht van de maatregelen voor een betere luchtkwaliteit in Vlaanderen vind je in het Vlaams Luchtbeleidsplan 2030. Een bespreking van de voortgang van de maatregelen staat in het voortgangsrapport over het luchtbeleidsplan 2030.
Op basis van de VOS-meetcampagne in de Antwerpse haven in 2021 stelde de VMM een actieplan op om de bronnen in kaart te brengen en de uitstoot terug te dringen. Hiervoor werkt ze samen met andere Vlaamse entiteiten en het Havenbedrijf.
Meer informatie
- Waar liggen de meetplaatsen en welke concentraties werden er gemeten (excel)?
- Grens- en advieswaarden voor verschillende VOS
- Naar de actuele concentraties van VOS
- Naar het rapport 'Luchtkwaliteit in de Antwerpse Haven 2022'
- Naar de VOS-campagne in de Antwerpse haven in 2021