Zware metalen in fijn stof in Genk-Zuid
In het industriegebied van de regio Genk-Zuid zijn verschillende industrietakken gevestigd die verantwoordelijk zijn voor de uitstoot van luchtverontreinigende stoffen (polluent). Zo zijn de activiteiten van het bedrijf Aperam een bron van zware metalen in fijn stof. In 2023 werd vastgesteld dat op alle meetplaatsen voor de metingen van zware metalen in fijn stof:
- De Europese grenswaarde voor lood werd gehaald.
- De Europese streefwaarden voor arseen, cadmium en nikkel werden gehaald.
Gezondheidseffecten
Zware metalen verspreiden zich via stofdeeltjes in de lucht en komen via de ademhaling in het lichaam. Kleine hoeveelheden aan zware metalen geven geen onmiddellijke gezondheidsproblemen na inname, maar kunnen bij langdurige blootstelling de gezondheid schaden:
- Arseen: long- en huidtumoren bij chronische vergiftiging; dikwijls fataal bij acute inname.
- Cadmium: acute longaantasting bij inademing (o.a. longkanker); schade aan nieren en skelet; fataal bij chronische inname; verminderde vruchtbaarheid
- Lood: schade aan maag en ingewanden; bloedarmoede; aantasting zenuwstelsel; groei- en leerstoornissen; verminderde vruchtbaarheid
- Nikkel: allergie en irritaties bij huidcontact; kanker bij inname; astma bij inademing
De WGO drukt de schadelijkheid van arseen en nikkel uit als het aantal extra kankergevallen bij een levenslange blootstelling aan een bepaalde concentratie. Cadmium is ook kankerverwekkend maar de WGO berekende hiervoor geen risico. De risico’s voor de verschillende meetplaatsen op basis van de concentraties in de omgevingslucht in 2023 staan in de tabel:
- Risico's groter dan 1 op 1.000.000 zijn gezondheidskundig niet verwaarloosbaar
- Gezondheidskundig is er in Genk een extra risico op kanker. Dit risico is niet verwaarloosbaar.
| Polluent | Extra risico op kanker bij levenslange blootstelling |
|---|---|
| Arseen | < 1/1.000.000 |
| Nikkel | Tussen 1/184.000 en 1/601.000 afhankelijk van de woonplaats |
Doelstellingen
| Naam | Polluent | Doelstelling | Meetplaatsen die de doelstelling halen in 2023 |
|---|---|---|---|
| EU-jaargrenswaarde | Lood | 0,5 µg/m³ |  2/2 |
| EU-streefwaarde |
Arseen | 6 ng/m³ | 2/2 |
| Cadmium | 5 ng/m³ | 2/2 |
|
| Nikkel | 20 ng/m³ | 2/2 |
|
| WGO-advieswaarde | Lood | 0,5 µg/m³ | 2/2 |
| Cadmium | 5 ng/m³ | 2/2 |
|
| Mangaan | 150 ng/m³ | 2/2 |
Toestand
Op basis van modellering berekent de VMM hoeveel inwoners er wonen in de overschrijdingszone. Dit is de zone waar het jaargemiddelde hoger is dan de Europese grens- of streefwaarde. In Genk was er in 2023 een kleine overschrijdingszone voor nikkel.
| Polluent | Norm | Oppervlakte overschrijdingszone | % bevolking in overschrijdingszone |
|---|---|---|---|
| Arseen | 6 ng/m³ | geen | geen |
| Cadmium | 5 ng/m³ | geen | geen |
| Lood | 0,5 μg/m³ | geen | geen |
| Nikkel | 20 ng/m³ | 0,04 km² | geen |
Evolutie
Naast verhoogde concentraties aan nikkel, worden in de omgeving van Genk-Zuid ook verhoogde mangaan- en chroomconcentraties gemeten. Voor mangaan en chroom zijn er geen Europese grens- of streefwaarden.
Nikkel:
- Er was globaal gezien een dalende trend tussen 2006 en 2013 op alle meetplaatsen.
- Op de meetplaats aan de E. Fabrylaan was er tussen 2013 en 2017 een stijgende trend. In 2017 werd de Europese streefwaarde voor nikkel overschreden.
- In de periode 2018 - 2023 werd de Europese streefwaarde gehaald in de E.Fabryk-laan en blijven de jaargemiddelden voor nikkel stabiel. In het najaar van 2023 werd de meetpost verplaatst naar het kruispunt van de E. Fabrylaan met Sledderlo.
- Op de meetplaats De Koor zijn de nikkelconcentraties veel lager en blijven ze stabiel sinds 2012.
Mangaan:
- Sinds de start van de metingen wordt de advieswaarde voor mangaan gehaald.
- Globaal gezien is er op alle meetplaatsen een dalende trend tussen 2006 en 2014.
- In de E. Fabrylaan is er tussen 2018 en 2022 een stijgende trend. In 2023 lag het jaargemiddelde lager dan in 2022.
- De concentraties in De Koor zijn veel lager en blijven sinds 2009 van dezelfde grootteorde.
Chroom:
- Globaal gezien is er op alle meetplaatsen een dalende trend tussen 2006 en 2014.
- In de E. Fabrylaan is er tussen 2018 en 2022 een stijgende trend. In 2023 lag het jaargemiddelde lager dan in 2022.
- De concentraties in De Koor zijn veel lager en blijven sinds 2017 van dezelfde grootteorde.
Hoe pakken we het aan?
De stuurgroep Genk-Zuid volgt jaarlijks de luchtmetingen op. In de stuurgroep zetelen de betrokken gemeenten, de provincie Limburg, de Vlaamse overheidsinstellingen en de industrie. De VMM stelt op deze stuurgroep de resultaten van de luchtmetingen in de omgeving van Genk-Zuid voor.
Daarnaast is er ook het Vlaams Luchtbeleidsplan 2030. Hierin staan maatregelen voor de verbetering van de luchtkwaliteit in Vlaanderen. Algemene maatregelen om de uitstoot, concentratie en depositie van zware metalen te verlagen zijn niet in het Vlaams Luchtbeleidsplan opgenomen.
Meer info
- Overzicht Genk-Zuid
- Dioxines en PCB's in Genk-Zuid
- BTEX in Genk-Zuid
- Samenvatting Stuurgroep Genk-Zuid (pdf)
- Waar bevinden zich de meetplaatsen en welke concentraties werden er gemeten?
- Toetsing recentste resultaten (Excel)
- Niet-getoetste individuele resultaten (Excel)
- Hoe worden zware metalen gemeten?