Wat is fijn stof?
Primair vs secundair stof
Fijn stof is bijna altijd een mengsel van verschillende soorten deeltjes. Wanneer het rechtstreeks in de lucht komt, spreken we over primair stof. Wanneer het ontstaat door reacties in de lucht spreken we van secundair stof. Er zijn veel verschillende bronnen van fijn stof. Hoewel de natuur ook fijn stof produceert, zoals zeezout en pollen, komt het meeste fijn stof in Vlaanderen toch van de mens. Gebouwenverwarming is de belangrijkste bron van primair fijn stof in onze regio. Daarna volgen transport en industrie.
Samenstelling fijn stof
Fijn stof bestaat uit deeltjes met verschillende fysische en chemische eigenschappen. De VMM onderzoekt de samenstelling van fijn stof tijdens haar Chemkar-projecten, een afkorting van chemische karakterisering. De chemische samenstelling van de deeltjes leert ons vaak heel wat over de bronnen en oorzaken van het gemeten fijn stof.
De samenstelling van PM10 kan sterk verschillen van plaats tot plaats en van dag tot dag. De gemiddelde samenstelling in Vlaanderen ziet er als volgt uit:
| Wat | Toelichting | Aandeel |
|---|---|---|
|
secundaire anorganische ionen |
ammoniumnitraat en ammoniumsulfaat, deeltjes die in de lucht ontstaan door reacties van ammoniak, stikstofoxiden en zwaveldioxide |
30-40% |
|
organische deeltjes |
gevarieerde groep van koolstof bevattende deeltjes die onder meer ontstaan bij de verbranding van hout, uitstoot van verkeer en industrie |
ca. 20% |
|
mineraal stof |
iets grovere deeltjes afkomstig van opwaaiend bodemstof, slijtage van wegdek en voertuigen,... |
10-20% |
|
zeezout |
deeltjes die ontstaan boven zee en dan door de wind honderden kilometers kunnen reizen |
ca. 10% |
|
elementaire koolstof |
beter bekend als dieselroet. De zeer fijne, zwarte deeltjes die ontstaan bij de verbranding van diesel en andere zware brandstoffen |
5-10 |
Naast deze 5 groepen is er ook altijd een deel ‘onverklaarde massa’. Deze bestaat waarschijnlijk voor een groot deel uit water dat gebonden is aan het fijn stof.
Zwarte koolstof of elementaire koolstof?
Zwarte koolstof (black carbon; BC) vormt een fractie van PM10 en bestaat voornamelijk uit roetdeeltjes die ontstaan bij onvolledige verbranding van fossiele en andere brandstoffen (diesel, hout, kolen,…). Met zwarte koolstof bedoelen we min of meer hetzelfde als elementaire koolstof. Wetenschappers spreken echter over zwarte koolstof wanneer de metingen op een optische manier gebeuren, dus door te meten hoe ‘zwart’ een filter is. Wanneer ze op een andere manier meten, spreken ze doorgaans over elementaire koolstof.
Momenteel is er nog geen Europese referentiemethode voor de bepaling van zwarte of elementaire koolstof. Hierdoor kunnen resultaten van verschillende meetmethoden soms licht verschillen van elkaar.
