Zeewatertemperatuur, zoutgehalte, zuurtegraad, golfhoogte en windsnelheid aan zee

Toestand

• De mondiale opwarming heeft niet enkel een effect op het zeeniveau, maar kan ook leiden tot wijzigingen in andere toestandsparameters als de zeewatertemperatuur, het zoutgehalte (saliniteit), de zuurtegraad (pH), de golfhoogte en de windsnelheid aan de Belgische kust.
• De temperatuur van het water in de Belgische kustwateren volgt een uitgesproken seizoenscyclus met een temperatuurverschil tussen winter en zomer van circa 15 °C (eerste figuur). Die zeewatertemperatuur vertoont ook een interjaarlijkse variabiliteit van 1 tot 3 °C, waarvan het patroon sterk gebonden is aan de NAO-index (Noord-Atlantische Oscillatie, of het wisselende luchtdrukverschil tussen een lagedrukgebied ter hoogte van IJsland en een hogedrukgebied nabij de Azoren).
• Ruimtelijk gezien zorgt een tong warm water afkomstig van het Kanaal in de winter voor een temperatuurverschil van 1 tot 3 °C tussen het midden van de zuidelijke Noordzee en de kust. In de zomer is dat temperatuurverschil omgekeerd door de snellere opwarming van de minder diepe kustwateren. Doordat de Belgische kustwateren goed verticaal gemengd worden, zijn de verticale temperatuurschommelingen doorgaans kleiner dan 1 °C.
• Het zoutgehalte van het zeewater in de Belgische kustwateren wordt in hoofdzaak beïnvloed door de aanvoer van zoet water door de grote rivieren. De zoetwaterpluimen van de Seine, de Schelde, de Rijn, de Maas en andere kleinere rivieren variëren in breedte van 10 tot 40 km en blijven tegen de kust hangen. De saliniteit kan er variëren van 25 tot 32 PSU (practical salinity unit), daar waar de saliniteit van het zeewater bij het binnenstromen van het Kanaal ongeveer 35 PSU bedraagt.
• De saliniteitsdistributie op lange termijn wordt beïnvloed door de windomstandigheden, die de waterpluimen van de rivieren in zee of langsheen de kust kunnen verplaatsen. Voorts kunnen de seizoensgebonden windcyclus, de neerslag en dus de debieten van de rivieren eveneens seizoensschommelingen van de saliniteit in de Belgische kustwateren veroorzaken. Aangezien de Belgische kustwateren goed verticaal gemengd zijn, zijn de verticale saliniteitsschommelingen er over het algemeen beperkt (< 0,2 PSU).

• De zuurtegraad (pH) van het zeewater wordt o.a. beïnvloed door het CO₂-gehalte in de atmosfeer (opname van CO₂ zorgt voor verzuring of een daling in pH van het zeewater), en de mariene koolstofchemie die een seizoensgebonden variatie kent. De pH-waarde voor onze kust schommelt tussen 7,95 en 8,25 (VLIZ, 2022; zie ook tweede figuur).

Evolutie

• Over meerdere decennia bekeken, stijgt in alle deelgebieden van de Noordzee (niet enkel het Belgische deel ervan) de zeewatertemperatuur (derde figuur). Er lijkt bovendien een natuurlijke variabiliteit op te treden met een periode van 7 à 8 jaar.
• Analyse van de beschikbare meetreeksen in het Belgische deel van de Noordzee, laat een duidelijk stijgende trend zien, maar er is nog veel onduidelijkheid over de exacte grootte van deze stijging (vierde figuur), Tussen de meetreeksen verschilt immers het stijgingstempo. Die verschillen zijn te wijten aan het feit dat de gegevens niet gelijkmatig verdeeld zijn, zowel ruimtelijk als temporeel, door (onvermijdelijke) meetfouten en door verschillen in lengte van de meetreeksen.
• Voor het zoutgehalte (saliniteit) en de zuurtegraad (pH) van het zeewater voor onze kust zijn momenteel nog geen meetreeksen voorhanden die langetermijnanalyse toelaten.
• Voor wat betreft de golfhoogte, geeft de historische datareeks in en nabij het Belgische deel van de Noordzee enkel een natuurlijke variabiliteit aan met een periode van ongeveer zeven jaar. Er is ook een seizoencyclus: er zijn gemiddeld hogere golven in de winter en lagere golven in de zomermaanden. Een duidelijke klimaattrend kon in de historische meetreeksen van golfhoogten en windsnelheden niet worden aangetoond.

Gevolgen

• Samen met de afvoer van afsmeltend landijs naar zee, is de thermische uitzetting van het zeewater de belangrijkste oorzaak van de reeds waargenomen zeespiegelstijging. De temperatuur beïnvloedt de densiteit van het water en daardoor de stromingen en het zeespiegelniveau.
• De zeewatertemperatuur beïnvloedt ook de oplosbaarheid van CO₂ in het zeewater, en heeft zo een link met de samenstelling van de atmosfeer.
• Wijzigingen in zoutgehalte en zuurtegraad hebben een belangrijke invloed op de leefbaarheid van zeewater voor zowel planten als dieren.
• En wijzigingen in windsnelheid en golfhoogtes aan de kust beïnvloeden onder meer het risico op overstroming vanuit zee en op erosie van kustvlaktes en duinlandschappen.

Meer informatie

• Klimaatportaal Vlaanderen: fijnmazige kaarten ondersteund door kerncijfers & grafieken per gemeente en heel Vlaanderen over de klimaattoestand (temperatuur, neerslag, verdamping, wind), de effecten ervan (hittestress, droogte, wateroverlast, overstromingen, zeespiegelstijging) en de gevolgen (getroffen personen en gebouwen). En dit zowel voor het huidige klimaat als voor de mogelijke klimaatverandering tot voorbij 2100.

• Klimaatrapport 2015: Aan de hand van scenario’s worden de verwachtingen tot 2100 beschreven en antwoorden geformuleerd op vragen als: Welke gevolgen heeft de klimaatverandering voor Vlaanderen? En hoe kunnen we ons tijdig aanpassen om de effecten van klimaatverandering op te vangen?