Hittegolven en andere temperatuurextremen (1892-2022/2023)

Evolutie (erg) warme en (erg) koude dagen

• Over de jaren heen zien we steeds meer (erg) warme en steeds minder (erg) koude dagen in België. Analyse toont vooral na de jaren 1950 duidelijke trends.
• Het aantal tropische dagen (met maximumtemperatuur 30 °C of meer; eerste figuur) loopt sinds de jaren 1970 duidelijk op. Sindsdien is de trendlijn vervijfvoudigd tot 2023: van gemiddeld 1,4 dagen naar 6,9 tropische dagen in een jaar. 2021 bleek een uitzonderlijk jaar, waarin voor het eerst in bijna 3 decennia geen enkele tropische dag werd geregistreerd. Maar met respectievelijk 13 en 11 tropische dagen trekken 2022 en 2023 de trend opnieuw verder omhoog.
• Ook het aantal zomerse dagen (waarop de maximumtemperatuur 25 °C of meer bedraagt; tweede figuur) nam in diezelfde tijdspanne duidelijk toe van gemiddeld 20 naar 37 dagen in een jaar. Opnieuw trekken 2022 en 2023 de trend verder de hoogte in met respectievelijk 49 en 44 zomerse dagen.
• Vorstdagen (met minimumtemperatuur onder 0 °C; derde figuur) vertoonden geen trend tot midden vorige eeuw, maar liepen sindsdien terug van gemiddeld 58 in een jaar naar gemiddeld 34 tegen 2022.
• IJsdagen (dagen waarop zelfs de maximumtemperatuur onder de 0 °C blijft hangen; vierde figuur) namen nog sterker af: deze trendlijn verminderde van 10 dagen bij het begin van de metingen naar iets meer dan 2 dagen in een jaar nu.

Evolutie hittegolven

• Het aantal hittegolven in ons land vertoont van jaar tot jaar een grote variabiliteit (vijfde figuur). Trendanalyse levert een golvend patroon op met een stijging die nu aanhoudt sinds het midden van de jaren 1970. Over 5 decennia nam die frequentie toe met een factor 5. Anno 2023 ligt de trendlijn op 1, of gemiddeld ieder jaar één hittegolf.
• 2023 kende zelfs 2 hittegolven, waarvan de laatste viel in september. Nooit eerder werd in ons land (meetpunt Ukkel) zo laat op het jaar nog een hittegolf geregistreerd. Niet verwonderlijk echter aangezien september 2023 ook een absoluut record liet optekenen voor zowel de gemiddelde temperatuur, de gemiddelde maximumtemperatuur als de gemiddelde minimumtemperatuur.
• De andere karakteristieken van hittegolven laten eveneens een golvend patroon zien met een trendlijn die duidelijk oploopt sinds het midden van de jaren 1970:

- De lengte van hittegolven (zesde figuur) ligt in 2023 al gemiddeld op 9 dagen, daar waar dit midden jaren 1970 maar 2 dagen betrof.
- Ook voor het gewicht (zevende figuur) en de intensiteit (achtste figuur) ligt de trendlijn in 2023 ruim een factor 4 hoger dan in de jaren 1970.

Oorzaken

• Onderzoekers konden aantonen dat door de mens veroorzaakte klimaatverandering de kans op voorkomen van episodes met extreme hoge temperaturen zoals hittegolven heeft beïnvloed (King et al., 2016).

Gevolgen

• De kwetsbaarheid van mens en natuur voor klimaatverandering wordt niet alleen bepaald door wijzigende jaar- en seizoensgemiddelden, maar ook, en zelfs nog meer, door wijzigende extremen. Zo kunnen hittegolven zorgen voor heel wat hittestress, met vooral bij ouderen en erg jonge kinderen belangrijke gezondheidsimpact tot gevolg.
• Bovendien verhogen extreme temperaturen de blootstelling aan diverse schadelijke stoffen, zoals troposferische ozon en fijn stof, en kunnen ze ook de frequentie en intensiteit van momenten met hevige neerslag (incl. hagelstormen) doen toenemen doordat warmere lucht meer water kan bevatten.

Meer informatie

• Definitie en karakteristieken van hittegolven
• Klimaatportaal Vlaanderen: fijnmazige kaarten ondersteund door kerncijfers & grafieken per gemeente en heel Vlaanderen over de klimaattoestand (temperatuur, neerslag, verdamping, wind), de effecten ervan (hittestress, droogte, wijzigende grondwaterstanden, wateroverlast, overstromingen, zeespiegelstijging) en de gevolgen (getroffen personen, gebouwen, ecosystemen en landbouw). En dit zowel voor het huidige klimaat als voor de mogelijke klimaatverandering tot 2100.
• Klimaatrapport 2015: Aan de hand van scenario’s worden de verwachtingen tot 2100 beschreven en antwoorden geformuleerd op vragen als: Welke gevolgen heeft de klimaatverandering voor Vlaanderen? En hoe kunnen we ons tijdig aanpassen om de effecten van klimaatverandering op te vangen?
• Temperatuurextremen in Europa