Aanvullende informatie jaarlijkse neerslag
Over doelstellingen en referentieperiodes
De laatste decennia nemen de atmosferische concentraties van broeikasgassen en aerosolen toe hoofdzakelijk ten gevolge van menselijke activiteiten. Die toename leidt tot verhoogde temperaturen op aarde, wat verstoring van het klimaat met zich meebrengt. Die verstoring kan bestaan uit wijzigende neerslagpatronen, met periodes van extreme droogte of overstromingen tot gevolg.
Het Klimaatverdrag van de Verenigde Naties uit 1992 (UNFCCC) bepaalt dat de broeikasgasconcentratie in de atmosfeer gestabiliseerd moet worden op een niveau waarop geen gevaarlijke menselijke verstoring van het klimaatsysteem optreedt. Dit moet gebeuren binnen een termijn die ecosystemen toelaat zich op natuurlijke wijze aan te passen aan de klimaatverandering, die de voedselvoorziening verzekert en die de economische ontwikkeling op een duurzame manier laat voortgaan. In de EU is in 2008 afgesproken dat daartoe de mondiale jaargemiddelde temperatuur maximum 2 °C mag stijgen ten opzichte van de periode voor het industriële tijdperk. Sinds eind 2010 hebben ook de landen onder het Klimaatverdrag de stabilisatiedoelstelling van 2 °C overgenomen. En in het Klimaatakkoord van Parijs werd een globaal actieplan goedgekeurd om de mondiale temperatuurtoename ruim onder de 2 °C te houden, met als doel de stijging te beperken tot 1,5 °C ten opzichte van het pre-industriële tijdperk. Een specifieke doelstelling met betrekking tot neerslaghoeveelheden is niet voorzien.
Omdat (zeker binnen Europa) de jaargemiddelde temperaturen in de pre-industriële periode 1750-1799 erg gelijkaardig zijn met deze in de periode 1850-1899 en in deze laatste periode metingen voor veel meer locaties beschikbaar zijn, wordt voor toetsing aan de 2 °C-doelstelling doorgaans gewerkt met 1850-1899 als referentieperiode. Die referentieperiode wordt ook gebruikt om wijzigingen in neerslagpatronen t.o.v. het pre-industriële tijdperk te begroten.
Wijzigend neerslagpatroon onder invloed van menselijke activiteiten.
Wetenschappers hebben aangetoond dat menselijke activiteiten de hoofdoorzaak vormen van de neerslagveranderingen op aarde waargenomen tussen 1925 en 1999. Tussen 40° en 70° noorderbreedte – waarbinnen ook het gros van Europa valt, met uitzondering van Cyprus, Malta, Griekenland, de zuidelijke helft van Spanje/Portugal en het zuiden van Italië – nam de neerslag gemiddeld met 6,2 mm per decennium toe. De bijdrage van menselijke activiteiten hierin wordt begroot op 50 tot 85 %.
Ruimtelijke neerslagpatronen
Onderstaande kaart legt de patronen in jaargemiddelde neerslag binnen België bloot voor de referentieperiode van het huidig klimaat (1991-2020). Daaruit blijkt dat er binnen Vlaanderen slechts beperkte verschillen worden opgetekend. Meer naar het zuiden van ons land kunnen de verschillen wel sterk oplopen. De waarden evolueren van 740 mm/jaar in het noorden van Haspengouw (de streek van Sint-Truiden) tot meer dan 1 400 mm/jaar op de Hoge Venen, of een verdubbeling tussen de droogste en natste plaatsen.
Ruimtelijk patroon in jaargemiddelde neerslag onder het huidig klimaat (België, 1991-2020) (Bron: KMI)
Het gemiddelde voor België bedraagt 925 mm/jaar. Algemeen gezien wordt de jaargemiddelde neerslag beïnvloed door het reliëf. Langs de ene kant kennen de hoogstgelegen sites gemiddeld gezien grotere neerslaghoeveelheden dan de lager gelegen gebieden, maar langs de andere kant speelt de oriëntatie van de hellingen tegenover de overheersende regenbrengende winden (ZW) ook een rol.
De maandelijkse neerslaghoeveelheden in de kuststreek zijn algemeen gezien bij de laagste van het land. Enkel in de herfst ligt de neerslag hoger aan de kust dan in Laag- en Midden-België door de hogere temperatuur van het zeewater. Ook in het noorden van Haspengouw valt er, uitgezonderd voor de periode van april tot augustus, weinig neerslag. Voor de periode van september tot en met december valt er zelfs de minste neerslag van heel het land.
Ook het voorkomen van dagen met gewone (≥1 mm) tot zware (≥10 mm) neerslag vertoont een patroon erg gelijkaardig als dat in bovenstaande kaart.
