Naar een klimaatbestendig Vlaanderen met Kris

Kennis van het watersysteem

Toen Kris Cauwenberghs in 1998 afstudeerde als geograaf en hydroloog, begon hij als beleidsmedewerker Water bij de Vlaamse overheid. Zijn taak? De kennis van het watersysteem verder uitdiepen, met specifieke focus op hoe rivieren afstromen en overstromen.

“Op een van mijn eerste werkdagen kwam mijn toenmalige chef naar me toe met een diskette,” herinnert Kris zich nog goed. “Daar stond het allereerste computermodel van de Dijle op, en hij wilde meer van dergelijke modellen. Met zo’n model konden we bijvoorbeeld onderzoeken welke concrete maatregelen overstromingsschade konden beperken.”

Door de grote overstromingen van september ’98 kwam het thema hoger op de agenda en raakte het project in een stroomversnelling. Kris: “Wat begon bij dat ene riviermodel, eindigde bij meer dan 60 riviermodellen – ongeveer eentje voor elke waterloop in ons beheer. De diskettes en cd’s met modellen zijn uiteindelijk uitgegroeid tot databanken met onder andere telemetrie- en voorspellingssystemen en onze huidige Waterinfo.be.”

Tastbare klimaatverandering

Tijdens Kris’ studies in de jaren 90 spraken de professoren nog niet over de verandering van het klimaat. “In mijn lessen meteorologie en klimatologie hadden ze het nog over een stationair klimaat. De VMM hoefde zich toen ook nog weinig zorgen te maken over weersextremen en focuste zich op haar milieutaken zoals de analyses en rapportering van de waterkwaliteit in Vlaanderen.”

Collega’s die waterstalen nemen, merkten de laatste jaren dat tot wel een kwart van onze waterlopen gewoon droog stond.

“10 jaar geleden waren er nog altijd enkele klimaatsceptici, en zelfs tot enkele jaren geleden trok de president van Amerika de klimaatverandering nog in twijfel. Maar nu de effecten zich alsmaar sneller laten zien en voelen, is dat wel anders. Collega’s die waterstalen nemen, merkten de laatste jaren dat tot wel een kwart van onze waterlopen gewoon droog stond – iets wat voordien nog nooit was voorgekomen. Ook het grondwaterpeil was jarenlang lager dan vroeger. En de voorbije zomer overstroomde zelfs de Maas tijdens de zomer, iets wat ik enkel met mediterrane klimaten associeerde.”

Klimaatadaptatie, een bewuste keuze

De klimaatproblematiek houdt niet alleen Kris bezig, ook veel burgers liggen er wakker van. Wat als er geen water meer uit de kraan komt? Wat als je woning voor de zoveelste keer overstroomt? En wat met uitgedroogde valleigebieden, grote natuurbranden of oplopende hittesterftes? De klimaatverandering heeft een grote impact op de thema’s waar de VMM heel concreet mee bezig is. Daarom startte de VMM in 2018 een intern toekomsttraject op, om gerichter te kunnen bouwen aan een klimaatbestendig Vlaanderen.

Kris: “Zoals we jarenlang dé referentie voor milieu-informatie en milieubeleid geweest zijn, zo willen we de komende jaren de referentie worden op vlak van klimaatadaptatie. Het gaat dan nog altijd over water en lucht, maar dan met de bril op van de verder veranderende omgeving. De VMM als voorname regisseur in het klimaatverhaal, die als oplossingsgerichte partner aangeeft wat er prioritair nodig is om Vlaanderen te wapenen tegen klimaatverandering. Dat is ook wat er uit ons intern toekomsttraject gekomen is en wat onze partners van ons verwachten. Je kan druk bezig zijn met de dingen juist te doen, maar je moet ook goed nadenken of je wel de júíste dingen doet. Alleen dan kan je het verschil maken.”

Je kan druk bezig zijn met de dingen juist te doen, maar je moet ook goed nadenken of je wel de júíste dingen doet.

“De keuze om in te zetten op klimaatadaptatie is trouwens geen toeval. Zelfs als de hele wereld vandaag stopt met de uitstoot van broeikasgassen, blijft het klimaat de komende 30 jaar veranderen op hetzelfde ritme dat we de voorbije 10 jaar gezien hebben. Het klimaatsysteem reageert met een vertraging van 20 tot 30 jaar. Hittestress, droogte en wateroverlast blijven dus al zeker tot 2050 toenemen, en daarom is het belangrijk om onze leefomgeving aan te passen,” legt Kris uit.

Lokaal inzetten op oplossingen

In de vernieuwde VMM is Kris vandaag aan de slag als expert Klimaatdiensten. Hij neemt zijn expertise mee die hij jarenlang heeft opgebouwd als trekker van tal van watergerelateerde projecten. “Terwijl ik me in mijn vorige functie toespitste op het thema water, kan ik in mijn nieuwe functie breder werken aan alle aspecten van klimaatverandering. Zo’n nieuwe uitdaging motiveert me enorm. Een van onze eerste realisaties was het Klimaatportaal Vlaanderen in 2018. Op dit portaal tonen we gemeente per gemeente in heel concrete cijfers wat de impact van de klimaatverandering is. Die bewustmaking is stap één, maar dan moet je er ook nog iets aan doen natuurlijk. Anders zal de schade de komende jaren alleen maar groter worden, en dat zou maatschappelijk niet lang houdbaar zijn.”

Om de klimaatadaptatie in Vlaanderen te ondersteunen, leidt Kris nu een project om het Klimaatportaal uit te breiden met klimaatadaptatietools.

Lokale investeringen die ook lokale baten opleveren, dat is een interessant verhaal voor iedereen.

“Die tools draaien op de data en kennis die we de voorbije jaren opgebouwd hebben vanuit monitoring, modellering, studies enzovoort. Het worden hulpmiddelen die lokale besturen kunnen gebruiken om te kijken welke adaptatiemaatregelen mogelijk zijn op hun gebied, wat ze kosten en welke het meeste effect zouden hebben. Dat zijn dan maatregelen om het waterbeheer, het beheer van de open ruimte en eigenlijk de hele stedelijke omgeving aan te passen aan de klimaatverandering. Lokale investeringen die ook lokale baten opleveren, dat is een interessant verhaal voor iedereen.”

“Vlaanderen telt heel veel kleinere gemeenten, die vaak maar een of twee milieuambtenaren in dienst hebben. De tool is vooral voor hen een hulpmiddel. In onze webinarreeks rond klimaatoplossingen zijn we ook dieper ingegaan op de adaptatietools. Daarnaast willen we vanuit onze expertise hen begeleiden in de praktische toepassing ervan, om tot mogelijke oplossingen te komen voor de komende tientallen jaren.”

Video: Kris Cauwenberghs (projectleider Klimaatadaptatietools) en Johan Brouwers (projectleider Klimaatportaal) gaan dieper in op de klimaatadaptatietools, in de VMM-webinarreeks over klimaatoplossingen

Matchmaker

Welke noden zijn er en hoe kunnen we daar oplossingen op afstemmen?

Behalve rond klimaatdiensten, werkt Kris ook mee in het nieuwe VMM-dienstencentrum aan de marktgerichte ontwikkeling voor de thema’s water, lucht en klimaatadaptatie. Daarbij bekijkt hij welke nieuwe dienstverlening de organisatie in de toekomst kan aanbieden, rekening houdend met de trends en de noden in de markt.

“We willen vanuit onze regisseursrol ook de ‘matchmaker’ zijn tussen enerzijds de aanwezige kennis en diensten van bijvoorbeeld kennisinstellingen en studiebureaus, en anderzijds de vragen op het terrein van bijvoorbeeld lokale besturen. Welke noden zijn er en hoe kunnen we daar oplossingen op afstemmen? Daar zetten we op in.”

Naar de Himalaya

“Met mijn achtergrond als geograaf heeft het me altijd al geïnteresseerd om de wereld te ontdekken. Maar daar is nog niet heel veel van in huis gekomen. Nu de drie kinderen wat groter zijn, hoop ik er meer tijd voor te vinden. Onder andere piramides van oude beschavingen en de Himalaya spreken me momenteel het meeste aan. Om mijn ecologische voetafdruk te beperken, komen er trouwens dit jaar nog zonnepanelen op ons dak. We gaan ook overschakelen naar een plug-in hybridewagen. Als ik de rekening maak, dan rijd ik vanaf volgend jaar tot 70 kilometer per dag gratis op zonne-energie. Al zal dat denk ik niet genoeg zijn om naar de dichtstbijzijnde piramide te reizen,” lacht Kris.