Meetnetten oppervlaktewater in goede handen bij Christophe

De kneepjes van het vak

Iets aanpakken van A tot Z, dat is wat ik het liefst doe.

Begin jaren 90 kwam Christophe terecht in het team Oppervlaktewater in Herentals, dat toen enkel uit een bioloog en een monsternemer bestond. Er waren maar twee meetnetten: fysico-chemie, wat nog volledig werd uitbesteed, en macro-invertebraten (ongewervelde diertjes die op basis van hun diversiteit en gevoeligheid een goede indicator zijn voor de waterkwaliteit).

Christophe mocht voor het meetnet macro-invertebraten, met ruim 300 meetplaatsen, de hele keten in handen nemen. “Ik maakte planningen op, verzorgde de logistiek en goot voor een vlotte opvolging alles in een database. Van april tot september gingen we stalen nemen volgens een afgesproken procedure om goede, representatieve stalen te hebben. In ondiepe waterlopen deden we dat vooral met een schepnet. Voor de diepere waterlopen hingen we zakjes op met stenen waar de organismen zich op nestelden, en die we na enkele weken dan ophaalden.”

“Van oktober tot maart onderzochten we de stalen in ons labo,” gaat Christophe verder. “Eerst worden ze gespoeld en gezeefd. Daarna worden de invertebraten getrieerd en vervolgens gedetermineerd onder een microscoop. Hoe divers en hoe gevoelig de aanwezige organismen zijn, bepaalt de kwaliteitsscore van de waterloop. Deze resultaten rapporteerden we ten slotte. Iets aanpakken van A tot Z, dat is wat ik het liefst doe.”

Meetnetten opzetten vanuit doelen

Een meetnet is een geheel van strategische keuzes over hoeveel mensen, welk budget en welke technologie je inzet.

Met de jaren groeide het team en de verantwoordelijkheden. De monstername voor fysico-chemie en voor zwemvijvers kwam in handen van de VMM. Met de Europese kaderrichtlijn Water volgden in de jaren 2000 heel wat nieuwe meetnetten, zoals de meetnetten waterbodems en hydromorfologie. Het fysisch-chemisch, het biologisch en het bacteriologisch meetnet werden ook uitgebreid. Dat alles vergde een pak meer coördinatie en rapportering. Ook hier lag voor Christophe een rol weggelegd.

“Ik ben de eerste 20 jaar bij de VMM veelal actief betrokken geweest bij de opstart van verschillende meetnetten en toepassingen. Door de uitbreiding van de meetnetten moesten we inzetten op een meer doelgerichte planning en specialisatie. Er werden allerlei samenwerkingsprojecten opgezet, zowel intern als met andere Vlaamse overheidsorganisaties en internationaal. Een meetnet zet je op vanuit een welbepaalde doelstelling. Je brengt het probleem in kaart, de haalbaarheid, de te zetten stappen, welke partijen betrokken moeten worden … Vanuit overleg kun je dat dan steeds concreter uitwerken. Zo wordt een meetnet een geheel van strategische keuzes over hoeveel mensen, welk budget en welke technologie je inzet. Daarbij mogen we ons niet vastpinnen op één iets, maar moeten we verschillende instrumenten creatief integreren. Het was heel boeiend om zelf mee aan de kar te trekken.”

30 jaar VMM vol verandering

We blijven het altijd doen voor het milieu, schone lucht, proper water en het klimaat.

De voorbije 30 jaar is er al heel veel veranderd voor de VMM. Ook vandaag zorgen een snel veranderende omgeving en besparingen ervoor dat we moeten nadenken over hoe en wat we in de toekomst gaan doen. Daarom is de VMM bezig met een intern transitietraject waarbij we de nieuwe visie volgen om nog meer een oplossingsgerichte partner te worden voor een klimaatbestendige leefomgeving. Daar is Christophe enthousiast over en geëngageerd in.

“Ik kijk uit naar de toekomst. Verschillende partijen vragen ons te meten met het idee om te verbeteren. Maar willen we effectiever werken aan de goede ecologische toestand van ons oppervlaktewater, dan zullen we meer moeten werken met projectmatige meetnetten. De sleutel is een integrale en intensievere samenwerking. Dat is de richting die we inslaan en waaraan ik ook actief meewerk. We hebben al tal van veranderingen meegemaakt in de geschiedenis van de VMM, je kan daar niet omheen. Wel hebben we altijd al dezelfde drijfveer gehad, want we blijven het namelijk doen voor het milieu, schone lucht, proper water en het klimaat.”

De cirkel is (bijna) rond

Na 30 jaar ziet Christophe bepaalde zaken terugkeren. “Mijn eerste jaar VMM was bij dienst Inspectie, met een werkplek in de gebouwen van de Vlaamse Landmaatschappij in Herentals. Daarna trokken we een kilometer verderop een eigen kantoorgebouw in. Binnenkort gaan we met VMM-Herentals mogelijk opnieuw in het gebouw van de VLM huisvesten. Na 30 jaar kom ik dus misschien terug op de plek waar het voor mij begon,” lacht hij.

“Doordat we terug meer projectmatig zullen meten, gaan we ook weer meer terreinwerk en inspectie doen, zoals vroeger. Ook dat komt dus terug. Momenteel zijn de meeste meetnetten vrij routinematig: we plannen, voeren een jaar lang uit en rapporteren. We brengen de toestand en de trend in kaart en doen dat onder meer volgens internationale afspraken. Die evidente metingen, staalnames en analyses worden verminderd en we gaan meer inzetten op gerichte acties om de knelpunten in onze waterlopen weg te werken. Ik vind het zinvol om daarbij altijd out of the box te denken. Of om het met de woorden van linguïst Alfred Korzybski te zeggen: de kaart is niet het gebied.”