Luchtkwaliteit in de Antwerpse Agglomeratie

Bij de invoering van de lage-emissiezone (LEZ) hebben de stad Antwerpen en de VMM extra metingen van de luchtkwaliteit opgestart.
Verkeer en verwarmen met hout zijn in de Antwerpse agglomeratie de belangrijkste bronnen voor stikstofoxiden, primair fijn stof en elementair koolstof. De uitstoot van deze polluenten is de laatste decennia sterk gedaald.
In 2022 werden alle Europese grenswaarden voor NO₂ en fijn stof (PM₁₀ en PM_2.5) gehaald in de Antwerpse agglomeratie, maar de strengere advieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) niet. Luchtverontreiniging heeft dus nog steeds een significante gezondheidsimpact.
De voorbije 10 jaar mat de VMM  een sterke daling van de concentraties in de Antwerpse agglomeratie. Maar voor PM₁₀ en zwarte koolstof zagen we in 2022 een lichte stijging.

Laatst bijgewerkt: november 2023

Actualisatie:

Doelstellingen

Toetsing van de meetresultaten in de Antwerpse Agglomeratie aan de Europese grenswaarden en de WGO-advieswaarden in 2022 per polluent.

Polluent	EU	WGO
Stikstofdioxide		(uurgemiddelde) (dag- en jaargemiddelde)
Fijn stof - PM_2.5
Fijn stof - PM₁₀

Voor stikstofoxiden kunnen we vaststellen dat:

In 2021 de uitstoot voor 70 % afkomstig was van verkeer, vooral van wegverkeer.
De uitstoot tussen 2005 en 2021 daalde met 56 %.
De EU-grenswaarden voor de NO₂-concentraties werden gehaald in 2022, maar de strengere WGO-advieswaarden voor dag- en jaargemiddelden niet.
De afgelopen 10 jaar de NO₂-concentraties daalden met zo'n 40 %.
Er in 2022 een lichte daling of een stagnatie was in de NO₂-concentraties tegenover 2021.

Voor fijn stof (PM₁₀) kunnen we vaststellen dat:

In 2021 de primaire uitstoot voor 40 % afkomstig was van huishoudens, vooral van houtverbranding in open haarden en kachels.
Tussen 2005 en 2021 de uitstoot van primair PM₁₀ daalde met 39 %.
De EU-grenswaarden voor de PM₁₀-concentraties werden gehaald in 2022, maar de strengere WGO-advieswaarden niet.
De afgelopen 10 jaar de PM₁₀-concentraties daalden met 13 % tot 28 %. Sinds 2016 zien we eerder een schommelend verloop in de jaargemiddelden.
Er in 2022 op de helft van de Antwerpse meetstations een lichte stijging in de PM₁₀-concentraties werd gemeten tegenover 2021.
Op jaarbasis varieert de bijdrage van houtverbranding aan de PM₁₀-concentraties tussen 10 % en 14 %. Tijdens de wintermaanden is deze bijdrage drie tot vier keer zo hoog als tijdens de zomermaanden.

Voor fijn stof (PM_2.5) kunnen we vaststellen dat:

In 2021 de primaire uitstoot voor 49 % afkomstig was van huishoudens, vooral van houtverbranding in open haarden en kachels.
Tussen 2005 en 2021 de uitstoot van primair PM_2.5 daalde met 44 %.
De EU-grenswaarden voor de PM_2.5-concentraties werden gehaald in 2022, maar de strengere WGO-advieswaarden niet.
De afgelopen 10 jaar de PM_2.5-concentraties daalden met 24 % tot 35 %. De laatste jaren zien we eerder een schommelend verloop in de jaargemiddelden.
Er in 2022 op de meeste Antwerpse meetplaatsen een lichte daling of een stagnatie was in de PM_2.5-concentraties tegenover 2021.

Voor zwarte koolstof kunnen we vaststellen dat:

In 2021 de primaire uitstoot voor 42 % afkomstig was van verkeer, vooral van wegverkeer.
Tussen 2005 en 2021 de uitstoot van elementair koolstof daalde met 76 %, vooral dankzij de introductie van milieuvriendelijkere en efficiëntere voertuigen.
Er momenteel geen Europese normen of WGO-advieswaarden bestaan.
De afgelopen 10 jaar de concentraties zwarte koolstof daalden met 48 % tot 68 %.
Er in 2022 op de helft van de meetplaatsen een stijging in de concentraties zwarte koolstof was tegenover 2021.
Op de modelkaart het belang van verkeer op de concentraties zwarte koolstof duidelijk zichtbaar is, met de hoogste concentraties langs de ring en de belangrijkste verkeersassen, ook de tunnelmonden zijn zichtbaar.
De bijdrage van houtverbranding aan de concentraties zwarte koolstof varieert op jaarbasis tussen 21 % en 30 % en groter is in de wintermaanden.

Sinds de zomer van 2021 voert de VMM PFAS-metingen uit nabij de 3M-site.

Dichterbij het bedrijf 3M en de Oosterweelwerf worden hogere concentraties gemeten. Voor meer info hierover, zie: PFAS in zwevend stof en PFAS in neervallend stof.
Om tijdig in te spelen op verspreiding van mogelijk met PFAS vervuilde grond via de lucht door de Oosterweelwerken, werden er extra meetplaatsen voor fijn stof opgericht en werd er een stofactieplan opgemaakt in samenwerking met Lantis.
Indien er lokale stofpieken gemeten worden nabij een woongebied, dan dient er actie op het terrein ondernomen te worden. Wenst u meer info over dit stofactieplan en de actuele gemeten concentraties: klik hier

Sinds februari 2017 heeft Antwerpen een LEZ ingevoerd. VMM onderzocht of in de gemeten concentraties hiervan een effect te zien is.

Het is echter niet evident om een wetenschappelijk onderbouwde uitspraak te doen over het effect van de LEZ op de concentraties NO₂ en zwarte koolstof. De invoering van de LEZ heeft niet enkel binnen de LEZ geleid tot een versnelde vergroening van het wagenpark, maar ook in de rest van Vlaanderen.
Uit vergelijking van de relatieve dalingen van de NO₂-jaargemiddelden blijkt dat deze dalingen in de range liggen die we elders in Vlaanderen waarnemen.
Bij zwarte koolstof zien we wél grotere dalingen binnen de LEZ dan in de rest van Vlaanderen. De LEZ heeft er dus voor gezorgd dat de concentraties zwarte koolstof lokaal extra daalden.